Doku; bir yüzeyin gerçek ya da dokunsal değeridir. Her nesnenin kendine özgü bir yapısı vardır. Objeler, pürüzlü, düz, girintili çıkıntılı, yumuşak veya kaygan özelliklere sahip olabilir. Bunlar nesnenin dış dokusunu teşkil ederler ve onların doku özellikleridir. Doku resim ve heykelde çeşitli doku değerleriyle plastik algılarda kullanılır (Çağlarca, 1999:103).

Doku sanat için ayrı bir eleman olmayıp, resimsel elemanlarla malzeme ve araçlarla oluşan, duyuları tatmin eden, görüntünün duyarlığını arttıran bir varlıktır.

Dokusal tepki, ister resim ister grafik olsun, artistin üzerinde durduğu bir değerdir. Sanatçı konudan gelen ve özel bir ilgiye muhtaç karakteristikler üzerinde durmaya ve onları yeniden organizasyona çalışır. Hatta, her türlü görsel etkiye sebep olabilecek ayrıntılar, sanatçıyı doğayı derinlemesine incelemeye iter (Bigalı, 1976: 344).
Cisimlere dokunmakla hissedilen dokulara doğal dokular denir. Bunlardan başka bir de yapay dokular vardır. Örneğin herhangi bir cismin resmini yaparken onun yüzeyinin pürüzlülük derecesi bir takım taramalar ve noktalar yardımıyla belirtilir ki kâğıt üzerine resmedilen bu doku bir yapay dokudur. Çünkü gerçekte bir cismin, dokunularak hissedilen dokusu, resme dokunulduğunda hissedilemez. Buna karşılık bu resme bakıldığında, o resmin yüzündeki pürüzlülük derecesi oldukça iyi anlaşılabilir. Bu bakımdan yapay doku resimde, kumaş desenlerinde ya da gerçekte malzemeye vermek istediğimiz pürüzlülüğü anlatmak üzere tasarda ve ayrıntı resimlerinde çok kullanılır. Yapay dokulara görsel doku da denilebilir (Güngör, 1972:27).

Bigalı (1976) dokuları türlerine göre şu şekilde sınıflamıştır:
1- Doğal Dokular
2-Yapay Dokular a) Papier Collé, b) Collage
3- Taklit Dokular
4- İcat Edilen Dokular

1 – Doğal Dokular (Gerçek Dokular)
Doku, varlıkların yüzeyleri üzerine el ve parmaklarla dokunulduğunda, gözle de görülebilen bir maddenin fizik yapısının üzerimizdeki etkisi ve yüzeyde görünüşüdür. Gerçek doku; ifade alanında gerçek malzemelerin yer aldığı dokunma ile ilgili özellikleri işliyor demektir. Uygulama alanında gerçek dokular da söz sahibi olabilir. Doku, çoğu zaman objelerin özelliklerinin katı bir anlatımı değil, desenin değişik isteklerine göre bükülebilen, esnek ifade yetkinliğidir Doku; üzerinde parmaklarımızı ve elimizi gezdirdiğimiz nesnelerin, dokunma duygumuzu çeşitli yönlerden uyaran yüzeylerin özellikleridir. Doğal dokular; doğa varlıklarının doğal gelişiminin bir sonucudur ve belki her varlığın iç yapısının dışa dönük duygusal ve görsel etkiler yaratan görünüşüdür; fiziksel yapıları küçük hacimler gösterebilir. Düz ve parlak yüzeylerde, dokunsal hacimler yerlerini düzlüğe terk ederler. Bu bakımdan doku; hem üç boyutlu, hem de iki boyutlu özellikler gösterir. Esas olarak doku; bir yüzey probleminden çok form problemidir. Estetiği göz görür, vicdan onaylar. Dokuyu ise; hem göz, hem de eller hisseder.

2 – Yapay Dokular
Papier Collé (Yapışkanlı Kağıt): Resim yüzeyinde zenginlik elde etmek ve süslemek amacıya; ressamın yarattığı duygusal tepkiler uyandıran dokulardır. (Kağıt, metal, cam, beton, mermer…) 20. yüzyılın başlarında, plastik sanatlarda gelişen fikirler, yeni armonilerin doğuşunu müjdelemiştir. Dokunun resme ait etkinliği üzerindeki buluşlar “Papier Collé” diye anılan; gazete, bilet, pul ve buna benzer kağıt parçacıklarını tuvale yapıştırma isteği, yeni bir tekniğin gelişmesine yol açtımıştır. Kesilen, yırtılan basılan bu parçalar, seçilmiş sınırlı alanlara canlılık katan bu kalıpları oluşturuyordu. Bu yönlü denemeler öteki birçok eşyanın mümkün olan asıllarının tuvale yapıştırılması kolaj adıyla, papier collé tekniğine paralel ve daha geniş kapsamlı yeni bir tekniği oluşturdu.

Collage (Kolaj): Basılı ve basısız kağıtların resim malzemeleri arasında kullanılışı, tel, tahta, zımpara kağıdını da içine aldı. Bu malzemelerin yüzeysel dokuları resim düzeni için uygundu.

Gerçek dokular, çağdaş ressamların eserlerinde akla gelen her bulguya açık kaldı. Bazen kum, mermer tozu, boya ile karıştırılarak dokulu bir araç ortaya koymak istediler. Dokusu alınabilecek bir şey, yaş boya üzerine basılarak, bu yolda akla gelen bütün yetenekler uygulama alanına kondu. Bu anlamda “eserler, içlerindeki araç çokluğuyla zenginlik kazanmaktadırlar” düşüncesi yaygınlaşmıştır.

3- Taklit Dokular
Taklit dokular resim alanında çok yaygındır. Doğada yüzeysel karakterin yarattığı aydınlık ve karanlık kalıpların, içtenlikle ve özenle kopyasını gerektirir. Dokunun bu türü, akademik bir işlemdir. Fakat sanatçının yaratma gücü, akademik kopyacılığı kırabilir ve uygulamada çok duygusal hatırlamalara gidilebilir.

4- İcat Edilen Dokular
İcat edilen dokuların aslı doğadadır. Sanatçı, doğadan ve onun fiziksel görüntüsünden çıkardığı uygun, süsleyici kalıp olarak, yaratıcı zekasının tanıyabildiği ölçüde yeni ve yaşayan grafiksel unsurları seçer. İcat edilmiş dokular, iki boyutlu yüzeyde yayılan dokulardır. Bu tür dokular, sanatçının yüksek yeteneğini yansıtmalarıyla, estetik özellik taşıyan farklarla en yüksek ölçüde formeldir. Teknik rastlantılar, malzemelerin karışımları sonucu, uygun bir süsleme için yaptığı destek, yapısal araştırmalar, gelişimi sınırsız buluşlara götürebilir (Bigalı, 1976: 339).

Bigalı’ya (1976:336) göre, resmin boya, valör, çizgi ve şekil elemanlarının kombinasyonunda tablonun dokusal özellikleri yeterince doyurulur. Tablonun form elemanlarının organizasyonu sonucu, doku karakter olarak belirir. Kalem, fırça, bıçakla kazıyarak çıkartılan çizgiler; sonsuz çeşitte dokusal icatlar, gözü ve hissi doyuran resimler ve yüzeysel görünüşler duyguları tatmin edebilir. Doku; bir yüzeyi değerlendirmede tek başına bir eleman olarak da düşünülebilir. Çeşitli araçlarla doku düzenlemek, eseri gözden geçirmek için plastik anlatımı ve süsleyici değerleri yüklenebilir.

Günlük yaşamımızda karşılaştığımız her nesnenin ayrı bir dokuya sahip olduğu bilincinin yaratılması, biçimlendirme eğitiminin bir parçası olarak düşünülmelidir. Konu sözle geçiştirilmemeli, yaşamdan örneklerle somutlaştırılmalıdır. Bunun için doğadaki zıtlıklara dikkat çekilerek dokusal zenginliklerin yaratıcılığa olanak sağlamasına fırsat verilmelidir. Bu amaçla türlü gereçlerle (ağaç, kumaş, taş, kağıt, plastik, mukavva, ip, metal) kolaj, montaj çalışmaları yaptırılmalı ya da bu tür gereçlerle natürmortlar düzenlenerek çalışma olanakları sağlanmalıdır. Bu aşamada dikkat sadece dokusal özelliklerde toplanmalıdır (Gençaydın, 1993:82).