Çiğdem Fırat / mah-cemal

mah-cemal
Her biri birer portre olan dairesel formlar Rönesansın idealleştirilmiş yüzleridir. İdealleştirilmiş bir yüz düşüncesi hem divan şiirinde hem de Rönesans resminde vardır. Elbette idealleştirilmiş güzellikleri savunan başka sanat görüşleri de vardır. Bu görüşler aslında Platon’un idealar düşüncesine kadar vardırılabilir. Rönesans resminde -dini içerikli olsun veya olmasın, kadın portreleri idealize edilir. Masumiyetin simgesi olan dudaklar,
şehvetten uzak kendi iradesi olan gözler, ışıklı ve aydınlık bir yüz bütün kadın portrelerinde vardır.

Divan şiiri de ideal bir yüzün peşindedir. Çünkü yüz, güzelliğin esas noktasını daha doğrusu güzellik unsurlarının toplantı noktasını teşkil eder (Tolasa, 2001, s. 138). Yüz güzelliği birçok beyitlerde cemal olarak nitelendirilir (Tolasa, 2001, s. 207). Sevgilinin yüzünün ay gibi ışıklı ve aydınlık göründüğünden bahsedilir. Dolayısıyla cemal, ya ışık ve aydınlıkla birlikte mütalaa edilir ya da bizzat ışık ve aydınlığın kendisi olarak gösterilir (Tolasa, 2001, s. 422). Bu yüzden divan şiirinde sevgili-ay teşbihi en çok rastlanılan teşbihtir. Sevgiliye ay yüzlü manasına gelen
çeşitli deyimlerle hitap edildiği gibi, doğrudan doğruya ay dendiği de müşahade edilir (Tolasa, 2001, s. 417).

Şayet doğu ile batı arasındaki coğrafi olmayan bu kesişim, birbiriyle tenasüp edecek şekilde yan yana getirilseydi, Rönesansın idealleştirilmiş portreleri alıntılansaydı ve “mah-cemal” başlığı altında divan şiiri işaret edilerek ufuk çizgisinin üzerindeki dairesel formun içerisine yerleştirilseydi ne olurdu? Bu resim dizisi bu sorulardan hareketle tasarlanmıştır. Böylece farklı kültürlerin nasıl bir bağ ile yan yana geldiği gösterilmeye çalışmıştır. Her iki kültür de idealleştirilmiş bir güzellik söz konusu olduğunda aynı kaynaktan beslendiği için aralarındaki ortak bağı bulmak mümkün olmuştur. Rönesansın idealleştirilmiş yüzleri teşbih yönüyle aya benzetilmiş, böylece Rönesans portreleri divan şiirindeki sevgilinin yerini almıştır.

KAYNAKÇA: Tolasa, H. (2001). Ahmed Paşa’nın Şiir Dünyası. Akçağ Yayınları